Propolis is een kleverige, harsachtige substantie die bijen verzamelen van knoppen en schors en vervolgens bewerken tot een natuurlijke lijm en antibiotische barrière in de korf. Deze unieke bijenlijm – rijk aan flavonoïden, aromatische zuren, fytonciden en vitaminen – dient de bijen om kieren te dichten, ziekteverwekkers buiten te houden en hun broedruimte te beschermen. Voor mensen is propolis een waardevol supplement dat wordt gebruikt in tincturen, capsules, zalven en crèmes vanwege de veelzijdige antimicrobiële, ontstekingsremmende en huidherstellende eigenschappen.

Achtergrond en herkomst van propolis

Propolis, ook wel kithars genoemd, wordt door bijen gemaakt uit verzamelde plantenharsen van bomen zoals berk, populier, kastanje, wilg en naaldbomen. Deze harsen beschermen bomen tegen schimmels en bacteriën. Bijen kauwen de hars op in combinatie met eigen enzymen en bijenwas, waarna de propolis wordt opgeslagen en verwerkt in de bijenkast. Het woord “propolis” is afgeleid van het Grieks: pro (voor) en polis (stad), wat letterlijk “voor de stad” betekent – in dit geval de bijenkast. Door volledige controle over de herkomst en het verwerkingsproces blijft propolis uiterst puur en krachtig.

Propolis producten van Natuurlijk Westland

Productie- en winmethoden

Verzameling van hars

In de zomermaanden (meestal van juni tot september) bezoeken bijen bomen op warme, zonnige dagen tussen 10:00 en 16:00 uur, wanneer de harsen van knoppen en schors zacht zijn. Ze verzamelen dit materiaal met hun kaken en mengen het met speeksel, waarna het wordt omgezet in propolis. De bijen vervoeren deze gekauwde hars met hun achterpoten terug naar de kast.

Verwerking in de bijenkast

Eenmaal binnen in de korf geven de bijen de ruwe hars door aan zogenaamde “verwerkende bijen”, die het mengen met extra bijenwas, pollen en enzymen uit hun kaakklieren. Zo ontstaat een kleverige, geelbruine tot roodbruine massa. Propolis wordt gebruikt om alle naden en kieren in de kast te dichten, wanden waterdicht te maken en indringers te mumificeren, zodat schimmels en bacteriën geen kans krijgen.

Oogstmethoden door imkers

Imkers oogsten propolis op een diervriendelijke manier door propolisroosters of -matjes in de kast te plaatsen. Deze roosters hebben kleine gaatjes waardoor de bijen propolis heen duwen. Als de propolis uitgehard is, wordt het rooster uit de kast gehaald en bevriest men het soms licht om propolis gemakkelijk af te kloppen. Daarna wordt de propolis grof verkleind of vermalen voor verdere verwerking.

Samenstelling en werkzame stoffen

Propolis heeft een complexe samenstelling die per regio en seizoen kan verschillen, afhankelijk van de plantensoorten waarmee bijen in contact komen. Globaal bestaat propolis uit:

• 60–70% harsen en balsamen: van diverse boomsoorten, de basis van de lijm.
• 15–25% bijenwas: toegevoegd door verwerkende bijen om consistentie en verwerkingsgemak te verbeteren.
• 5–10% etherische oliën: geven aroma en bevorderen penetratie door de huid.
• 5–20% biologische componenten zoals:
  • Flavonoïden (quercetine, chrysin, galangine)
  • Fytonciden (ptero-carpaneen, pinocembrine)
  • Aromatische zuren (kumarine, koffiezuur, cinnamisch zuur)
  • Vitaminen (A, B-complex, C, E) en sporenelementen (koper, ijzer, kobalt)
  • Pollenresten en enzymen (diastase, invertase)

Deze diversiteit aan bioactieve stoffen geeft propolis zijn krachtige antioxiderende, antimicrobiële en ontstekingsremmende eigenschappen. De exacte samenstelling verschilt echter per oogst, waardoor propolis altijd enigszins uniek is.

Unieke karakteristieken en voordelen

Door de combinatie van harsen, flavonoïden en aromatische zuren heeft propolis uiteenlopende werkingen:

• Antimicrobiële werking: Propolis remt de groei van diverse bacteriën, schimmels en virussen. Dit is te danken aan stoffen als pinocembrine en caffeïnezuurfenethylaat.
• Ontstekingsremmend effect: Door flavonoïden (zoals chrysin) worden ontstekingsmediatoren geremd, wat gunstig is bij huidirritaties en kleine wondjes.
• Antioxidatieve eigenschappen: Propolis neutraliseert vrije radicalen dankzij fenolzuren en flavonoïden, wat bijdraagt aan bescherming tegen celbeschadiging.
• Immuunmodulerende effecten: Experimentele studies suggereren dat propolis de productie van bepaalde cytokinen kan reguleren en zo het immuunsysteem in balans houdt.
• Huidherstel en regeneratie: De combinatie van verzachtende oliën en ontstekingsremmende componenten maakt propolis zalf of crème geschikt voor het bevorderen van wondgenezing en huidverzorging.

Toepassingen van propolis

1. Gezondheidsbevordering en supplementen

Propolis wordt vaak ingenomen in de vorm van tincturen, capsules of propolispoeder om diverse redenen:

• Versterking van de weerstand: Dagelijks gebruik van propolis‐capsules kan het lichaam helpen zich te wapenen tegen seizoensgebonden verkoudheid en griep. De antioxidanten en antimicrobiële stoffen ondersteunen de algehele gezondheid.
• Ondersteuning van de mondhygiëne: Tinctuur op alcoholbasis of propolis‐mondspray wordt gebruikt als natuurlijke mondspoeling tegen tandplak en ontstoken tandvlees. (Zie ook Alles over honing en Wat zijn bijenpollen? voor aanvullende mondgezondheidstips.)
• Spijsverteringsondersteuning: Enkele druppels propolis‐tinctuur in lauw water of thee kunnen bijdragen aan een balans in de darmflora, dankzij de milde antimicrobiële werking.

2. Cosmetische en huidverzorgingstoepassingen

Propolis wordt in veel crèmes, zalfjes en lotions verwerkt om de huid te verzorgen en te beschermen:

• Propolis‐zalf en -crème: Bevordert huidherstel bij kleine irritaties, schrammen en insectenbeten. De licht antibacteriële werking voorkomt infecties en ondersteunt het genezingsproces. (Zie Propolis producten voor ons assortiment.)
• Anti‐agingverzorging: Door de antioxidanten in propolis kunnen rimpels en fijne lijntjes minder zichtbaar worden, terwijl de huid stevigheid behoudt.
• Hydraterende maskers: Een propolismasker met klei of yoghurt kalmeert de huid, vermindert roodheid en zorgt voor een egale teint.
• Lippenbalsems en lippencrèmes: Verzorgen gebarsten lippen door het verzachtende effect van bijenwas en propolis. (Propolis lippenbalsem onder huidverzorging.)

3. Specifieke gezondheidsclaims en toepassingen

Hoewel propolis geen geneesmiddel is, bestaan er in verschillende landen farmaceutische bereidingen op recept. Enkele gedocumenteerde toepassingen zijn:

• Beheer van huidinfecties: Bij dermatitis, eczeem of acne kan propolis‐crème de ontsteking verminderen en bacteriële belasting beperken.
• Mond‐ en keelontstekingen: Propolis‐spray of tinctuur kan bij keelpijn en aften verlichting bieden door lokale antiseptische werking.
• Litteken- en brandwondverzorging: In combinatie met medische zalven kan propolis de wondgenezing bevorderen en littekenvorming minimaliseren.
• Postoperatieve wondholte: In sommige klinieken wordt propolis gebruikt als onderdeel van dekverband om bacteriegroei te voorkomen en herstel te ondersteunen.

Wetenschappelijke studies en bronnen

Er bestaat een toenemende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek naar de werking van propolis:

• Antimicrobiële effectiviteit: Onderzoek gepubliceerd in Journal of Agricultural and Food Chemistry toont aan dat propolis‐extract bacteriegroei remt bij Staphylococcus aureus en Escherichia coli.¹
• Ontstekingsremming: Een studie in Phytotherapy Research (2019) concludeert dat propolis in staat is om pro-inflammatoire cytokinen (zoals TNF-α en IL-6) te verminderen, wat relevant is voor chronische huidproblemen.²
• Immunomodulatie: Een artikel in Food & Function (2020) beschrijft hoe propolis de activiteit van macrofagen kan stimuleren, wat bijdraagt aan een betere verdediging tegen pathogenen.³
• Anti‐oxidatieve werking: In Oxidative Medicine and Cellular Longevity (2018) wordt het vermogen van propolis geïsoleerde flavonoïden onderzocht om vrije radicalen te neutraliseren en oxidatieve stress in celculturen te verminderen.⁴

Deze studies onderstrepen de potentie van propolis, maar benadrukken eveneens dat de samenstelling per merk en regio kan variëren. Daarom is kwaliteit en traceerbaarheid cruciaal.

Veiligheids- en kwaliteitsaspecten

Allergieën en contra-indicaties

Hoewel propolis relatief veilig is, kan 1 op de 1000 mensen allergisch reageren. De meest voorkomende symptomen zijn huiduitslag, zwelling of jeuk na lokaal gebruik. Voor oraal gebruik kunnen maagklachten of jeuk optreden. Bij twijfel of bij eerste gebruik is een eenvoudige allergietest aan te raden: enkele druppels tinctuur voorzichtig op de binnenkant van de pols aanbrengen en 24 uur afwachten. Raadpleeg een arts bij ernstige reacties of twijfel.

Dosering en gebruiksadvies

De aanbevolen dosering verschilt per productvorm:

• Propolistinctuur (20% alcoholbasis):
  • Kinderen (3–6 jaar): 2–3 druppels per dag, verdund in honing of lauw water.
  • Kinderen (6–12 jaar): 3–5 druppels per dag.
  • Vanaf 12 jaar en volwassenen: 5–10 druppels per dag, 1–3 keer daags, afhankelijk van behoefte.
• Propolis‐capsules (500 mg gezuiverd extract):
  • Volwassenen: 1 capsule per dag bij de maaltijd.
  • Kinderen (vanaf 6 jaar): halve capsule of zoals geadviseerd door een gezondheidsprofessional.
• Propolis‐zalf of -crème (percentage varieert 10–30%):
  • Breng 1–2 keer per dag een dun laagje aan op de schone, droge huid. Niet gebruiken op grote wonden of open zweren zonder medisch advies.
  • Voor droge of geïrriteerde huid: dagelijks gebruik is mogelijk.
• Propolis‐poeder:
  • Gebruik 1–2 keer per dag een theelepel (ongeveer 2–3 gram) in smoothies, yoghurt of thee.

Bewaartips en houdbaarheid

• Tincturen: Bewaar afgesloten, donker en koel (15–20 °C). Ongeopend minstens 2 jaar houdbaar, eenmaal geopend circa 6–12 maanden.
• Capsules: Droog, uit direct zonlicht, op kamertemperatuur. Controleer de THT-datum op de verpakking.
• Zalf, crèmes en lippenbalsems: Bewaar op kamertemperatuur, uit de buurt van warmtebronnen. Na openen circa 6–8 maanden houdbaar.
• Poeder: Bewaar goed afgesloten, droog en donker (bij voorkeur in een glazen potje). Houdbaarheid 12–18 maanden indien droog gebleven.

Interacties met andere bijenproducten

Propolis kan synergetisch werken met andere bijenproducten:

• Honing: Combineer propolistinctuur met een theelepel rauwe honing voor extra verzachtende werking bij keelpijn. (Zie Alles over honing.)
• Bijenpollen: Samen met bijenpollen vormt propolis een krachtige combinatie van eiwitten, vitaminen en antioxidanten voor optimale weerstand. (Zie Wat zijn bijenpollen?.)
• Royal Jelly: In capsules gecombineerd met pro- en antioxidanten uit propolis kan royal jelly bijdragen aan een betere huidelasticiteit en energie. (Zie Wat is royal jelly?.)

Duurzaamheid en ethiek

Bij Natuurlijk Westland kiezen we alleen voor propolis van imkers die oogsten met respect voor het bijenvolk en de omgeving:

• Dier­welzijn: Propolisroosters worden periodiek en met mate ingebracht, zodat bijen voldoende voorraad hebben voor eigen bescherming.
• Regionale oogst: We volgen lokale seizoenen en gebruiken propolis die dicht bij huis is verzameld, wat transportemissies minimaliseert.
• Transparantie: Elke batch propolis is traceerbaar tot de imkerstand en het oogstmoment, waardoor kwaliteit en zuiverheid gewaarborgd zijn.

Links naar relevante producten en categorieën

• Producten van bijen (inclusief propoliszalf, tinctuur en capsules)
• Wat zijn bijenpollen?
• Wat is royal jelly?
• Rauwe honing

Conclusie

Propolis is een veelzijdig natuurproduct met een rijkdom aan antimicrobiële, ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen. Of u propolis nu gebruikt als tinctuur, capsule, zalf of poeder, kwaliteit en zuiverheid zijn essentieel voor optimale resultaten. Bij Natuurlijk Westland garanderen wij dat ons propolis uit duurzame en diervriendelijke oogstmethodes afkomstig is en grondig getest wordt op zuiverheid en werkzaamheid. Let op: propolis is geen geneesmiddel. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of gespecialiseerde zorgverlener.